Σύμφωνα με μια έρευνα που ολοκληρώθηκε πρόσφατα στην Ολλανδία οι περίφημοι και αμφιλεγόμενοι «νευρώνες-κάτοπτρα» (mirror neurons) του εγκεφάλου των θηλαστικών ενεργοποιούνται είτε όταν τα πειραματόζωα δοκιμάζουν τα ίδια ένα αίσθημα πόνου είτε όταν απλώς βλέπουν άλλα πειραματόζωα να βιώνουν το ίδιο αίσθημα.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο Ινστιτούτο Νευροεπιστημών της Ολλανδίας και δημοσιεύτηκε στο τελευταίο τεύχος του εγκυρότατου περιοδικού «Current Biology».
Το πείραμα συνίστατο στην καταγραφή και λεπτομερή ανάλυση της εγκεφαλικής δραστηριότητας ποντικών, ενώ τους έδειχναν στο εργαστήριο άλλα ποντίκια που υποβάλλονταν σε σύντομες αλλά επώδυνες δόσεις ηλεκτροσόκ.
Ετσι οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η αντίδραση φόβου που ακινητοποιούσε τα πειραματόζωα-θεατές προέκυπτε πάντα από την ενεργοποίηση των ίδιων ακριβώς νευρωνικών κυκλωμάτων του εγκεφάλου που ενεργοποιούνταν και στα πειραματόζωα-θύματα που υποβάλλονταν πραγματικά στις μικρές ηλεκτρικές ώσεις.
Αυτά τα νευρωνικά κυκλώματα εντοπίζονται στην ίδια περιοχή του εγκεφάλου πολλών θηλαστικών -στα ποντίκια, τους πιθήκους, αλλά και στους ανθρώπους- στο φλοιό της έλικας του προσαγωγίου (cingulate cortex).
Οταν, κατόπιν, μέσω ειδικών φαρμακευτικών προϊόντων απενεργοποιούσαν, δηλαδή κατέστελλαν, τη λειτουργία των συγκεκριμένων νευρωνικών κυκλωμάτων του εγκεφάλου των ποντικών, οι ερευνητές διαπίστωναν ότι τα πειραματόζωα-θεατές δεν ακινητοποιούνταν πλέον από τρόμο απέναντι στο τρομαχτικό θέαμα, επειδή, λόγω φαρμακευτικής καταστολής, δεν μπορούσαν να βιώνουν τον πόνο των ποντικών που έβλεπαν να υποβάλλονται σε ηλεκτροσόκ.
«Το πιο εντυπωσιακό σε αυτό το πείραμα είναι ότι όλα αυτά συμβαίνουν στην ίδια περιοχή του εγκεφάλου τόσο στους ποντικούς, τους πιθήκους όσο και στους ανθρώπους. Αφού προγενέστερα πειράματα έχουν δείξει ότι η δραστηριότητα των νευρώνων του φλοιού του προσαγωγίου στον ανθρώπινο εγκέφαλο αυξάνει σαφώς όταν βλέπουμε κάποιον να υποφέρει, με εξαίρεση τα ψυχοπαθή εγκληματικά άτομα που επιδεικνύουν μια ορατή μείωση αυτής της δραστηριότητας», υποστηρίζει ο Βέλγος νευροεπιστήμονας Christian Keysers που διεύθυνε το πείραμα.
Η συνέχεια αυτής της έρευνας θα μπορούσε πιθανά να διαφωτίσει τα εγκεφαλικά αίτια για κάποιες ακραίες περιπτώσεις έλλειψης αισθημάτων συμπόνιας και ενσυναίσθησης στους ανθρώπους λόγω νευροεγκεφαλικών παθήσεων.
Η έδρα της συμπόνιας
Οι συγκεκριμένοι νευρώνες ονομάζονται «νευρώνες-κάτοπτρα» επειδή σαν καθρέφτες ενεργοποιούνται όταν κάνουμε ή βλέπουμε να κάνουν οι άλλοι κάποια πράγματα. Για παράδειγμα, αυτοί οι νευρώνες ενεργοποιούνται όταν χασμουριόμαστε αλλά και όταν βλέπουμε κάποιον άλλο να χασμουριέται.
Για πολλούς νευροεπιστήμονες και ψυχολόγους τα εγκεφαλικά κυκλώματα από τέτοιους «νευρώνες-κάτοπτρα» είναι το κλειδί για την επιστημονική κατανόηση της ενσυναίσθησης, της ψυχολογικής ταύτισης, της αλληλεγγύης με τους άλλους.
Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1990, από τις πρωτοποριακές έρευνες μιας ομάδας Ιταλών ερευνητών προέκυψε η ενδιαφέρουσα εικασία ότι οι πίθηκοι μακάκοι διαθέτουν στον εγκέφαλό τους ένα σύστημα νευρώνων οι οποίοι ενεργοποιούνται κάθε φορά που ο πίθηκος εκτελεί ή απλώς παρατηρεί κάποια κίνηση.
Αυτοί οι επονομαζόμενοι «νευρώνες-κάτοπτρα» ενεργοποιούνται όταν ο μακάκος τρώει μια μπανάνα ή όταν απλώς βλέπει κάποιον άλλο (πίθηκο ή άνθρωπο) να τρώει μια μπανάνα.
Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, οι «νευρώνες-καθρέφτες» θα πρέπει να παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στην εκμάθηση κινήσεων και στην αναπαραγωγή μέσω μίμησης σύνθετων συμπεριφορών, δεδομένου ότι ενεργοποιούνται όχι μόνο όταν το πειραματόζωο εκτελεί το ίδιο κάποια δραστηριότητα, αλλά κι όταν απλώς παρατηρεί τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, ενεργοποιούνται δηλαδή ως αντίδραση ιδιοποίησης των πράξεων που εκτελεί το ίδιο ή άλλα άτομα.
Σύμφωνα, με μια εντυπωσιακή έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2009 στο έγκριτο περιοδικό «Journal of Neuroscience» και πραγματοποιήθηκε από τον νευροψυχολόγο Chris Firth και την ομάδα του, οι «νευρώνες-κάτοπτρα» υπάρχουν και στον ανθρώπινο εγκέφαλο: και μάλιστα στην κάτω έλικα του μετωπιαίου λοβού, μια εγκεφαλική περιοχή αντίστοιχη της περιοχής F5 του προκινητικού εγκεφάλου των πιθήκων, όπου αρχικά εντοπίστηκαν αυτοί οι νευρώνες. Οπως ακριβώς συμβαίνει και στους μακάκους, το ανθρώπινο σύστημα των «νευρώνων-καθρεφτών» ενεργοποιείται όταν παρατηρούμε τις κινήσεις κάποιου άλλου ανθρώπου ή όταν τις εκτελούμε εμείς οι ίδιοι.
Σήμερα θεωρείται επαρκώς επιβεβαιωμένο ότι στον εγκεφαλικό φλοιό των περισσότερων ανώτερων θηλαστικών (του ανθρώπου συμπεριλαμβανομένου) υπάρχει μια ειδική ομάδα νευρώνων, η οποία ενεργοποιείται όποτε ανιχνεύεται από τους νευρώνες αυτούς κάποια κινητική ή άλλη σωματική μεταβολή είτε στο ίδιο το ζώο είτε σε κάποιον οργανισμό που βρίσκεται κοντά του.
Η υπόθεση ότι ένα ανάλογο κύκλωμα από «νευρώνες-κάτοπτρα» υπάρχει και στον ανθρώπινο εγκέφαλο φάνηκε εξαρχής απολύτως λογική, για την οποία, ωστόσο, μέχρι σήμερα διαθέταμε μόνο έμμεσες ενδείξεις. Διόλου περίεργο λοιπόν ότι, μέχρι σήμερα, υπάρχουν διενέξεις ανάμεσα στους νευροεπιστήμονες που υποστήριζαν και σε όσους αμφισβητούσαν την ύπαρξη τέτοιων νευρώνων στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Απ’ ό,τι φαίνεται, όμως, τα πιο πρόσφατα πειραματικά δεδομένα ενισχύουν την άποψη όσων υποστηρίζουν την ύπαρξη των «νευρώνων-κατόπτρων» στον εγκέφαλο των περισσότερων θηλαστικών: από τους ποντικούς μέχρι τους ανθρώπους.
πηγή: https://www.efsyn.gr/epistimi/epistimonika-nea/191504_entopisan-neyrones-kathreftes-ton-synaisthimaton
Commentaires