Με αφορμή το ειδεχθές έγκλημα με θύμα την νεαρή μητέρα, δράττομαι της ευκαιρίας να αναφερθώ στην χρονική ακολουθία της βίας και του εγκλήματος. Αντικειμενικός σκοπός είναι η ενημέρωση των πολιτών για το ευαίσθητο θέμα της οικιακής και οικογένειας θωράκισης.
Σε συνέχεια της χθεσινής αποτρόπαιες εγκληματικής ενέργειας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βομβαρδιστήκαν με σχολιασμούς και προτάσεις γύρω από την νομοθεσία περί αυτοάμυνας, ισόβιας κάθειρξης και επαναφοράς της θανατικής ποινής. Θα μπορούσε όμως στην πραγματικότητα οποιαδήποτε από αυτές τις προτάσεις να αποτρέψει το μοιραίο;
Η απάντηση είναι και ναι και όχι. Η αλλαγή του νόμου περί αυτοάμυνας και η δυνατότητα χωρίς νομικούς περιορισμούς ο πολίτης να κάνει χρήση όπλου κατά την είσοδο εισβολέα, σίγουρα θα αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για τον ευκαιριακό κακοποιό, από την άλλη όμως η πιθανότητα οι απλοί πολίτες να φέρουν πυροβόλα όπλα με δυνατότητα χρήσης τους, θα μετατρέψει το οργανωμένο έγκλημα σε ακόμα πιο οργανωμένο και πιο βαριά οπλισμένο. Στην προκείμενη περίπτωση θα έχουμε ένα πολίτη με ελάχιστη η καθόλου εκπαίδευση, να πρέπει να αντιμετωπίσει εκπαιδευμένους και εμπείρους επαγγελματίες κακοποιούς, μέσα στο οικιακό περιβάλλον παρουσία της υπόλοιπης οικογένειας με ότι ρίσκα αυτό συνεπάγεται.
Ας δούμε το θέμα από διαφορετική οπτική. Ο οπλισμένος πολίτης καταφέρνει να βρει στόχο και να αναχαιτίσει τον κακοποιό. Με μια κυνηγετική καραμπίνα ή ένα πιστόλι πυροβολεί από απόσταση οικιακού περιβάλλοντος τον εισβολέα. Τι πιστεύεται ότι θα συμβεί που θα είναι τόσο εύκολα αντιμετωπίσιμο από αυτόν που πάτησε την σκανδάλη και από τους παρόντες οικείους; Αίμα, θραύσματα οστών, υπολείμματα οργάνων και εγκεφαλικής ουσίας θα διασκορπιστούν σε όλο τον χώρο. Από εκείνη τη στιγμή και μετά ο εαυτός που ξέρατε δεν υπάρχει πια. Έχετε αφαιρέσει μια ανθρώπινη ζωή με ότι αυτό συνεπάγεται για την υπαρξιακή σας βάση, ανεξάρτητα αν νομικά δεν θα έχετε καμία συνέπεια. Και μην βιαστείτε να πείτε ότι εσείς είστε σκληροί και έτοιμοι για όλα! Η εμπειρία από τα πεδία των μαχών έχει δείξει ότι σκληροτράχηλοι και κατάλληλα εκπαιδευμένοι στρατιώτες, κατέρρευσαν μετά την θητεία τους ή παλεύουν με χρόνια μετατραυματική διαταραχή. Από την άλλη έχουμε την υπόλοιπη οικογένεια που θα έχει βιώσει μια ιδιαίτερα έντονη εμπειρία, χαράσσοντας μνήμες που δύσκολα θα ξεχαστούν και όλα αυτά μέσα στο σπίτι που ίσως είναι υποχρεωμένοι να συνεχίσουν να ζουν.
Η αναφορά περί ισόβιας κάθειρξης με πραγματική σημασία του όρου, πιθανόν να μειώσει τις ακραίες εγκληματικές ενέργειες από σκεπτόμενους και ως ένα βαθμό κοινωνικούς κακοποιούς. Δεν θα φέρει όμως καμία αλλαγή στους κακοποιούς αρπακτικά με έντονη αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, πιθανές άλλες ψυχιατρικές διαταραχές και περιπτώσεις κακοποιών που δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί την υποχρέωση του κράτους να κρατάει αυτά τα προβατικά και προβληματικά στοιχεία μακριά από την οργανωμένη κοινωνία.
Όσο αφορά την επαναφορά της θανατικής ποινής, πάντα θα φέρει τον φόβο της λανθασμένης εκτίμησης και της άδικης καταδίκης. Κάτι που η ιστορία έχει αποδείξει εκατοντάδες φορές να έχει συμβεί σε χώρες που την εφαρμόζουν μέχρι σήμερα.
Όπως και να χει όμως, τόσο η αλλαγή της νομοθεσίας περί αυτοάμυνας, όσο και καταδίκη σε ισόβια ή θανατική ποινή, δεν θα βοηθήσουν στην ουσία του προβλήματος που είναι η επιτυχής αυτοπροστασία και οικογενειακή ασφάλεια. Στην πρώτη περίπτωση περί αυτοάμυνας, έχουμε τους κακοποιούς να έχουν πετύχει την εισβολή και στη δεύτερη περίπτωση των νομοθετικών αλλαγών, έχουμε τους κακοποιούς να έχουν τελέσει το εγκληματικό τους έργο με εμάς και την οικογένεια μας πιθανών νεκρούς.
Ο αντικειμενικός σκοπός θα πρέπει να είναι πάντα το πώς θα κρατήσουμε το έγκλημα όσο το δυνατόν πιο μακριά. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με δυο τρόπους. Την συνειδητοποίηση ότι το έγκλημα δεν κάνει διακρίσεις, με αποτέλεσμα την ενεργοποίηση των μηχανισμών επαγρύπνησης και την κατανόηση ότι το έγκλημα διέπεται από χρονικούς κανόνες.
Η επαγρύπνησης είναι το βασικό εργαλείο πρόληψης, αναγνώρισης και ταχείας αντίδρασης σε οποιοδήποτε απειλητικό και βίαιο γεγονός. Ενώ η απουσία επαγρύπνησης είναι η αίτια εγκλωβισμού και αποσύνδεσης που οδηγούν στο χάος και τις λανθασμένες ενέργειες. Η επαγρύπνηση μας βάζει στη λογική της προετοιμασίας και πρόληψης. Η επαγρύπνηση αποκαλύπτει τα τρωτά σημεία και δημιουργεί τις συνθήκες της ασφάλειας.
Πως μπορώ να μιλάω για ασφάλεια αν δεν πίστευαν ότι εν δυνάμει κινδυνεύω;
Η χρονική ακολουθία της βίας, μας λέει ότι κανένα έγκλημα δεν μπορεί να εκδηλωθεί αυτόματα. Υπόκειται πάντα σε χρονικά στάδια, ανεξάρτητα αν η έλλειψη επαγρύπνησης δεν μας επιτρέπει να τα αντιληφθούμε. Ένας κακοποιός δεν θα εμφανιστεί σαν φάντασμα πάνω από το κρεβάτι μας. Από κάπου ήρθε, με κάποιο τρόπο κατάφερε να μπει, με κάποιο τρόπο έφτασε πάνω από το κρεβάτι μας. Αυτός ο αλγόριθμος ισχύει για κάθε μορφή εγκλήματος, αλλά η ρουτίνα και το “μωρέ σ’ εμένα θα συμβεί;”, δεν κάνουν ευδιάκριτα τα χρονικά check points.
Όποτε ας αφήσουμε σε δεύτερη φάση τα όπλα και τις αλλαγές στο δικαστικό και σωφρονιστικό σύστημα και ας επικεντρωθούμε στο πως θα μεριμνήσουμε ώστε να κρατήσουμε τα παραβατικά και κακοποιά στοιχεία όσο πιο μακριά από εμάς και την οικογένεια μας. Και η λύση βρίσκεται μόνο στην επαγρύπνηση, την πρόληψη και την αναγνώριση των σταδίων της χρονικής ακολουθίας του εγκλήματος.
Βασίλης Πετρίδης
Επικεφαλής εκπαιδευτής KMS
Επιστημονικός διευθυντής ασφαλείας (CBRNE) ΕΚΠΑ
Ειδικός σε θέματα εγκληματολογικής ψυχολογίας ΕΚΠΑ
Comments